Brandwondenzorg, van eerste hulp tot genezing

Brandwondenzorg,
van eerste hulp tot genezing
Het doel van brandwondenbehandeling is om de wonde
zo snel mogelijk te sluiten met een optimaal esthetisch en
functioneel resultaat. In dit artikel bespreken we de essentie van
brandwondenzorg: van het geven van eerste hulp tot de juiste
gradenclassificatie. We gaan dieper in op de verschillende fasen
van wondzorg en het gebruik van specifieke verbanden die het
genezingsproces ondersteunen.
Auteur: Jozef Verbelen, Verpleegkundig Specialist Brandwondenzorg, Brandwondencentrum UZ Gent
EERST WATER, DE REST KOMT LATER
De eerste hulp bij brandwonden bestaat uit
het koelen van het verbrande weefsel met
lauw, stromend, liefst proper, water gedurende
10 à 20 minuten. Koel hierbij de brandwonde,
niet de patiënt! Gebruik zeker geen ijs of
water tussen 1° en 8°C want dit veroorzaakt
verdere schade door vasoconstrictie. Voor
vervoer naar huisarts of ziekenhuis breng
je een steriel, proper verband aan of vershoudfolie.
Zo bescherm je de wonde tegen
surinfectie.
ERNST INSCHATTEN
Hoeveel % TBSA is 2e- of 3e-graads
verbrand?
Diagnostiek bij brandwonden begint met het
inschatten van het percentage van het totale
lichaamsoppervlak (TBSA) dat tweede- en/of
derdegraads verbrand is. Dit kan je doen aan
de hand van de hand van de patiënt of je kan
de E-burn app gebruiken.
Wat is de weefselschade?
Weefselschade kun je klinisch evalueren
aan de hand van:
• Uitzicht van de wonde: zie gradenclassificatie,
tabel 1
• Capillaire refill: aanwezig, dan is de wonde
eerder oppervlakkig
• Pijngevoeligheid: pijnlijk, dan is de wonde
oppervlakkig
• Aanwezigheid en vastzitten van haartjes in
de brandwonde: zitten ze vast, dan is de
wonde eerder oppervlakkig
Vanaf dag 2 tot maximaal dag 5 kan,
meestal eenmalig, de weefselperfusie
in de brandwonde onderzocht worden
met Laser Doppler Imaging (LDI) in een
brandwondencentrum. Zo krijgt de arts een
zicht op het helingspotentieel (HP), en dit
laat toe om te beslissen of de brandwonde
conservatief (HP ≤ 21 dagen) of met
chirurgisch of enzymatisch debridement
(HP > 21 dagen) behandeld moet
worden.
LDI kan ook poliklinisch worden
uitgevoerd in een centrum dat over
het benodigde apparaat beschikt.
Dit is doorgaans een ziekenhuis met
een brandwondencentrum.
WONDZORG
Welke brandwonden komen in
aanmerking voor thuiszorg?
• Leeftijd <10 jaar: brandwonde
< 3% TBSA
• Leeftijd 10-49 jaar: brandwonde
< 5% TBSA
• Leeftijd >49 jaar: brandwonde
< 3% TBSA
• Bij alle leeftijden: brandwonde
< 2% TBSA 3e graad
• Brandwonden die na hospitalisatie
genoeg genezen zijn om thuis
verzorgd te worden
Verzorging 1e-graads verbranding
Een 1e-graads verbranding is geen
wonde en behandel je met vochtinbrengende
crème/zalf.
Verzorging 2e-graads
brandwonde
2e-graads oppervlakkige brandwonden,
een deel van de diepe
2e-graads brandwonden, en ook
een deel van de restdefecten na
uitgebreide brandwonden en
huidtransplantatie, kunnen zonder
chirurgie behandeld worden.
Restdefecten kunnen weken tot
maanden na het oplopen van de
brandwonden aanslepen.
Verbandwissels gebeuren meestal
1x dagelijks, uitzondering hierop zijn
moderne zilververbanden.
Stap 1: Pijnmedicatie
Voor elke wondzorg dient de
patiënt tijdig voorgeschreven
pijnmedicatie te krijgen.
Stap 2: Grondig reinigen en
ontsmetten
Zorg, na het verwijderen van het
verband, voor een proper en vitaal
wondbed door de brandwonde te
douchen. Spoel altijd eerst de kraan
door gedurende 30 seconden.
Verwijder juwelen, verbandresten,
korsten, losliggende huid en blaren.
Blaren weghalen blijft controversieel,
maar er zijn redenen om het te doen:
– Evaluatie van weefselschade (ook
haren verwijderen indien nodig)
– Blaren zijn een barrière tussen de
wonde en verband
– Blaarvocht blijft niet altijd steriel
– Blaren geven een vertekend
beeld bij LDI
Gebruik desgewenst het blaardak
na opening als biologisch verband.
Verwijder slijmlagen op het
wondbed met een anatomisch
pincet, kompres, of laat gedurende
een tiental minuten gazen gedrenkt
met een wondreinigingsvloeistof
inwerken.
Ontsmet brandwonden profylactisch,
liefst met een breedspectrum
antisepticum.

Stap 3: Nieuw verband
aanbrengen
In geval van zalf/gel of gedrenkte
gazen of honingverbanden wordt
dit gecombineerd met een vetverband
en droog steriel verband
(DSV) (illustratie rechts). Vetverband
zorgt voor het niet-inkleven van het
DSV. Breng de zalf of gel op het
vetverband aan met een steriele
handschoen of een steriele spatel.
Voorzie vingers en tenen apart van
verband, en hou ogen, neus en
mond vrij wanneer je een aangezicht
inwikkelt. Fixeer het verband
met windels en/of netverbanden.
Scan de QR-code en bekijk het
filmpje:
Reinigers, verbanden, gels…
Wondreinigers
Bv.: – PHMB (Prontosan®): gedrenkte
gazen 10 minuten laten
inwerken.
Niet-inklevend verband
Bv.: – vetgaas (Jelonet®…). Melolin®
is niet geschikt voor brandwonden!
Zalf/gel
Bv.: – Enzym alginogel®
(Flaminal®Forte,
Flaminal®Hydro): vaak standaardbehandeling
bij
brandwonden.
– Hydroactieve colloïdgel
(Flamigel®): bij zonnebrand,
1e-graads brandwonden
en wonden met weinig
exsudaat.
Thuis in technieken
BRONNEN
– www.brandwondenzorg.nl/artikel/handboek-voor-zorgprofessionals/
– www.wcs.nl/wondenboek
– Hoeksema H. Brandwonden. In: Cordyn S, De Vliegher K (red.).
Handboek wondzorg. Houten: Bohn Stafleu van Loghum, 2016. pp. 125-164.
– Herndon, D. (2012). Total Burn Care (4th edition). Elsevier Saunders.
Antiseptica en antibacteriële
verbanden
Bij infectie kunnen systemische
antibiotica nodig zijn.
Bv.: – 1% Zilversulfadiazine
(Flammazine®): breed spectrum.
Door potentieel vertraagde
wondheling, alleen te
verantwoorden bij bacteriële
problemen waarbij de wonde
na meer dan drie weken nog
niet genezen is.
– Zilververbanden (Aquacel®Ag,
Mepilex®Ag…): kunnen, afhankelijk
van het verband, drie dagen
tot drie weken ter plaatse blijven.
Worden profylactisch gebruikt
bij brandwonden. Niet bij
infectie want ze kunnen geen
etter absorberen.
– Povidon Jodium 10%
(IsoBetadine®Dermicum,
IsoBetadine®Gel): breed
spectrum. Kan pijnlijk zijn. Cave
jodiumallergie!
– Honingverbanden (Actilite®,
Medihoney®…): breed spectrum.
Kan pijnlijk zijn. Extra stimulatie
van wondheling. Kan fibrine
verwijderen.
– Nitrofural (Furacine®oplossing,
Furacine®Dressing): actief tegen
Staphyloccus Aureus.
– Azijnzuur 1% in water: actief
tegen Pseudomonas Aeruginosa.
Andere mogelijkheden:
– Lichttherapie (Bioptron®):
stimuleert wondheling met
gepolariseerd licht.
Combineerbaar met dagelijkse
verbandwissels. Te huur.
– Cortisone (Diprosone®…):
behandeling van hypergranulatie.
• De courantste oorzaak van
brandwonden in België is
hitte, maar brandwonden
kunnen ook het gevolg zijn
van koude of een chemische,
elektromagnetische of
elektrische oorzaak.
• Brandwonden door hitte
blijven meestal beperkt tot
de huid.
• De ernst van een brandwonde
door hitte is afhankelijk
van de temperatuur, de
contactduur met de hittebron
en de dikte van de
blootgestelde huid.
• De huid op handpalmen,
voetzolen en rug is dikker
dan elders. Kinderen en
bejaarden hebben een
dunnere huid.
• Een aangezicht is goed
doorbloed. Daardoor heeft
het een beter helingspotentieel,
maar ook sneller
uitgebreid oedeem.
• Een initieel oppervlakkige
brandwonde kan gedurende
de eerste 48 uur verder
evolueren naar een diepe
brandwonde door onder
andere oedeemontwikkeling
en hypoperfusie ter hoogte
van de brandwonde.
• Brandwonden ter hoogte
van de onderste ledematen
zijn gevoelig voor oedeem
en pijn bij rechtop staan.
Daarom wordt de patiënt
aangeraden om regelmatig
te rusten met de benen in
hoogstand, en een elastisch
verband (dubbele
Tubigrip®,…) te dragen
boven het wondverband.
• Meer dan 15% verbrande
TBSA (=Total Body Surface
Area of lichaamsoppervlak)
bij volwassenen, en meer
dan 10% bij kinderen, kan
resulteren in systemische
fysiologische reacties zoals
hypovolemische shock door
plasmaverlies.
WIST JE DAT…
Brandwondenzorg is multidisciplinaire zorg. Het vergt een goede
dialoog tussen alle betrokkenen, van artsen en (thuis)verpleegkundigen,
tot psychologen, kinesisten, sociale hulpverleners,
orthopedisch techniekers… Na de wondheling volgt nog de
littekentherapie met bijvoorbeeld littekenhydratatie, UV-protectie, elastische kledij en siliconentherapie.