“Mag ik kerst bij jou vieren?”

18 19
Thuiskomen
Bram is verpleegkundige bij VIP Thuisverpleging
en ondervindt het sociale
isolement vanop de eerste rij. Dag in,
dag uit leggen hij en zijn collega’s in regio
Antwerpen zich met hart en ziel toe
op de verzorging van patiënten met een
psychische, fysieke of mentale beperking.
Daar horen ook eenzame patiënten
bij, patiënten die hun mantelzorg zien
slinken tot een minimum. En dat wordt
vooral tijdens de eindejaarsperiode
zwaar.
Zo ook Jos*. Al van bij zijn geboorte
in Azië leefde hij met zijn ouders en
grootouders erg afgeschermd van de
samenleving. Op jonge leeftijd werd Jos
overgelaten aan de zorgen van zijn tante.
Zij nam hem mee naar België en bracht
hem onder in een instelling voor mensen
met een beperking.
“Ondertussen is Jos een dertiger en
rolstoelpatiënt met een mentale beperking”,
vertelt Bram verder. “Voor zijn
spasmen kreeg hij een Bacloven-pomp
geïmplanteerd. Omdat hij op jonge leeftijd
van zijn ouders gescheiden werd, lijkt
hij een bodemloos vat voor geborgenheid
en levensvreugde. Hij hecht zich
zeer snel aan personen en verwacht van
hen dan zeer veel op emotioneel vlak.
Jos wordt ook heel snel verliefd.”
BOMVOLLE WEEK, LEGE WEEKENDS
Het is dus allesbehalve evident om zorg
te dragen voor Jos en daarbij ook zingeving
in zijn leven te loodsen, maar dankzij
een goedgevuld dagprogramma lukt
dat aardig volgens Bram. “Jos doet aan
begeleid werken en volgt tal van activiteiten
in z’n leefgroep. Hij is zelfs gids in
een snoezelbos, waar hij kinderen uit de
kleuterklas begeleidt om hun zintuigen te
ontdekken.”
“ Mag ik kerst
bij jou vieren?”
December is steevast de gezelligste maand van het
jaar. Een maand waarin we kerst vieren en samen
met vrienden en familie het jaar feestelijk afsluiten.
Maar december kan ook een periode van eenzaamheid
zijn, waarbij patiënten soms slechts beperkt
van mantelzorg kunnen genieten. Vreugde en
vriendschap zijn op zo’n moment veraf.
Auteur:
Ellen Rossel, coördinator verpleegtechnische
projecten Mederi, lid van KZTV
De instelling doet dus veel voor Jos,
maar het lijkt helaas nooit genoeg. “In
het weekend en tijdens vakantieperiodes
keren de meeste bewoners uit
Jos zijn leefgroep huiswaarts, terwijl
hij steeds in de instelling achterblijft.
Zijn enige link met de buitenwereld,
het contact met zijn tante, is door de
jaren heen uitgedoofd. Hij ziet haar
nog zelden. Daardoor voelt Jos zich
vaak eenzaam”, besluit Bram.
Jos uit die eenzaamheid door zeer
gesloten te blijven voor zijn omgeving,
verklaart Bram. “In periodes van
stress of verdriet kruipt hij letterlijk in
zijn schulp. Zijn lichaam wordt zeer
stram, hij praat niet meer en krijgt
last van eczeem. Als we dit merken
als team, proberen we te babbelen,
wat gelukkig enigszins lukt dankzij de
vertrouwensband die er is.”
SAMEN OP STAP
De situatie lijkt uitzichtloos, maar daar
wil Bram niet van weten. “Toen ik
startte met de verzorging van Jos was
er al gauw een connectie. Ik ontdekte
dat we gezamenlijke interesses
hebben. We houden allebei van
voetbal, lekker eten en comedy.”
Dat doet Bram beslissen om Jos uit
z’n cocon te trekken, en hij neemt
hem sporadisch mee op pad. “Af en
toe naar een optreden gaan of eens
lekker gaan eten, dat doet een pak
aan de eenzame gedachtegang van
iemand hulpbehoevend. Ook collega’s
vragen Jos soms mee voor een
avondje uit. Samen sushi eten of een
film meepikken in de bioscoop.”
De aanpak levert tal van mooie momenten
op. Zo geniet Bram vaak mee
als hij Jos na een uitstap met de auto
terug naar zijn instelling brengt. “Het
feit dat Jos zit te glunderen van geluk,
doet me veel. Hij is dan zo dankbaar
en blij. En hij verwoordt dit ook
meermaals naar mij. Bedankt Bram…
Bedankt!”
VRIEND OF VERPLEGER?
De extra efforts lijken hun vruchten af
te werpen, maar schijn bedriegt. Al
snel merken Bram en z’n collega’s dat
Jos nog maar kortstondig vreugde
haalt uit de extra ontmoetingen en
bijna onmiddellijk vraagt naar nieuwe
uitstapjes. Het wordt dan telkens pijnlijk
duidelijk dat het verpleegteam die
leegte niet kan opvullen. En telkens
wanneer de eindejaarsperiode eraan
komt, is er iedere keer dezelfde,
pijnlijke vraag: ”Mag ik kerst bij jou
vieren?”
Geen evidente materie om als verpleegteam
mee om te gaan. Bram en
z’n collega’s overleggen hierover dan
ook. “We maken aan Jos duidelijk dat
onze band met hem professioneel is.
De uitstapjes vergen geen energie en
doen we oprecht met het grootste
plezier, maar het maakt ons nog geen
familie of goede vrienden, wel een
verpleegteam met warme zorg voor
hem. We duiden hem ook dat de
verzorgers in zijn leefgroep maar al te
graag exclusievere aandacht schenken
tijdens periodes waarin vele
bewoners naar huis zijn. Maar het blijft
een verschrikkelijk moeilijk gesprek
natuurlijk.”
*Jos is een fictieve naam.
Het team van Jos blijft stappen
zetten en onverschrokken hun
ervaring verder uitbouwen. Het wil
hun waardevolle tips via deze weg
graag delen met andere thuisverpleegkundigen
die geconfronteerd
worden met patiënten met beperkte
mantelzorg en eenzaamheid.
Bram lijst ze op.
Praten is het sleutelwoord
“Aan startende collega’s geven we
steevast mee: als er bij een patiënt
iets is waar je mee inzit, praat
erover met de begeleiding van hun
leefgroep. Het mentaal welbevinden
wordt steeds besproken
binnen het multidisciplinair team en
als verpleegkundige vorm je een
belangrijke schakel om waardevolle
informatie door te geven.”
Geef ruimte voor dialoog maar
laat dat je werk niet opslorpen
“Geef eenzame patiënten de ruimte
om te praten maar laat je niet te fel
opslorpen door hen en laat vooral
de kwaliteit van de zorg niet in het
gedrang komen. Als je merkt dat
een patiënt blijft hangen in een
bepaalde situatie van eenzaamheid,
wissel dan van onderwerp naar iets
wat hen ook interesseert en hen
afleidt.”
Vorm een hecht verpleegteam
“Als zorgverstrekker sta je nooit
alleen. Wij zijn met VIP Thuisverpleging
een zeer hecht team. Als er
tussendoor iets is dat we even kwijt
willen, kunnen we steeds terecht
bij elkaar. Bij een iets dringendere
vraag of probleem richten we
ons tot onze praktijkcoördinator.
Iedere patiënt wordt ook periodiek
besproken in de teamvergadering.
Hieruit kunnen soms structurelere
oplossingen voortvloeien. Eens
switchen van verpleegtoer kan
ervoor zorgen dat er terug wat
ademruimte komt voor patiënt en
verpleging.”
Durf eenzaamheid te omarmen
“Ga gesprekken over gevoelens
van eenzaamheid niet uit de weg.
Als verpleegkundige kan je net een
enorme meerwaarde zijn voor het
psychisch welbevinden van jouw
patiënt. Het kan jouw job verrijken
en die extra dimensie geven.”
ZELF AAN DE SLAG: TIPS BIJ EENZAME PATIËNTEN
Bram